Küreselleşen ekonomi ile birlikte “Sinema Sanatı” özellikle son 20 yılda “Sinema Endüstrisi” haline geldi. Ürünleşti. Kârlı film projeleri peşinde koşan firmaların baskısıyla karşı karşıya sanatçılar. Filmlerin bütün dünyada “iş yapması” ; tişört, plastik oyuncak, ünlülerin fotoğrafı ile süslü bardak vb yan ürünlerin satılması için “endüstriyel ve objektif” bir üretim hattı çıktı ortaya. Naylon çorap, meyveli […]
«Antoloji» ya da «Seçki» adını verebileceğimiz bu çalışmanın ilk olduğu konusunda bir iddiam yoktur. Benzerlerinin yıllar önce Fransa’da ve Almanya’da hazırlandığını biliyorum. Hatta Türkiye’de bile bu esaslar çerçevesinde olmasa bile Prof. Dr. Gürsel Aytaç’ın «Almanca edebiyatlardan» hazırladığı ve 1990 yılında yayınlanan «Denemeler Seçkisi» bulunmaktadır. Beni bu seçkiyi hazırlamaya iten neden yukarıda belirttiğim çalışmalar değil. Amacım […]
Tiyatro oyunlarýnýn diðer yazýnsal türlerden, sözgelimi, öyküden, romandan ayýran özelliði okuyucusunu çok katmanlý bir alýmlama sürecinin içine çekmesi; oyun metninin alýmlanmasý, sahne yorumunun alýmlanmasý ya da oyun metniyle sahne yorumunun karþýlaþtýrýlarak alýmlanmasý vb. Kuþkusuz burada sýradan okuyucudan ya da izleyiciden, dramaturg, yönetmen ya da eleþtirmen gibi profesyonel okuyucuya deðin çeþitli alýcý kümelerinden sözedilebilir. Sözgelimi sýradan […]
Sovyet sanat ve edebiyatının gelişme aşamalarında sanatçıların ve yazarların Lenin imajına gösterdikleri ilginin toplumsal önemi çok büyüktür. Kültür dünyasının insanları, Lenin’in Partinin rehberi ve dünyanın ilk sosyalist devletinin yöneticisi olarak değerini anlamakla kalmamışlar, Leninizm’in propagandacıları, Lenin’in fikirlerinin ateşli savunucuları olmuşlardır. Yazarlar ve sanatçılar Lenin’le ilgili çok parlak yapıtlar yarattılar. Lenin’in Partiyle, halkla çözülmesi mümkün olmayan […]
İlkeler yazannın ünlü önsözünde yapmış olduğu gibi bu -sanatsal- felsefe ağacını Kartezyen yöntemlerle oluşturmak gerektiğinde, her türlü Estetiğin temelinde Platonculuk’un bulunduğu görülür. Gerçekten de Doğu felsefelerine uzanmamıza, Batı felsefelerinin Yedi Bilgeler gibi atalarını mezarlarından çıkarmamıza, Herakleitos’a ya da Hesiodos’a gitmemize hiç gerek yoktur. Estetik’in temellerini atanlar olarak, üç büyük Yunan filozofu Sokrates, Platon ve Aristoteles’i […]
Bu kaçıncı uzun metrajındı? -İrili, ufaklı 15 oldu galiba. Senin için bir fark var mıydı, diğer filmler ile kıyas yaptığında bir empati farkı söz konusumuydu mesela? -Kaybedenler kulübü dinleyicisiydim 90’larda. Rock’n roll yaşam tarzının içindeydik bir şekilde. Saçlar uzun, küpeler takılmış, işimi keyfe keder yapıyorum, gece hayatı her gün, kadınlar keza. 20’li yaşlar işte… Empatinin […]
Sinema tarihinde derin izler bırakmış pek çok ünlü yönetmen için, artık her ne anlama geliyorsa, “Filmlerini eleştirmenler beğensin diye çekmiyordu!” türünden şeyler söylendiğini muhakkak duymuşsunuzdur. Sinema sanatının seslendiği seyirci kitleleri ile eleştiri kurumu arasına kalın bir duvar örme gayreti güden bu yaklaşımın günümüzde yankılanan biçimleri arasında, “Halk beğendiyse, eleştirmenler beğenmez!” ya da tam tersi, “Eleştirmenler […]
Ben bir asker olmak üzere yaratılmamışım.Geçirdiğim bir çocukluk hastalığı 1948’de bende bir sakatlık yarattı ve kırk beş yıldır topallıyorum.1952’de zorunlu askerlik hizmeti için sağlık kontrolüne çıktığım zaman, bacaklarımı muayene eden doktor, başını sallayarak dosyama bir şeyler yazdı ve gidebileceğimi söyledi. Birkaç hafta sonra gelen mektup, sağlığımın silah altına alınmama engel olduğunu bildiriyordu.Yine de kader, yaşamımı […]
Bu kitabı yazmamın üstünden yirmi yılı aşkın bir süre geçti. 1965’te ilk yayınlandığında, heryerde değilse bile pek çok yerde kitaba saygısız, duyarsız, doktriner ve sapkın gibi suçlamalar yöneltildi. Centilmenler ülkesi olan İngiltere’deyse beğeniden yoksun denerek bir yana itildi. O zamanlar Picasso hâlâ sağ ve ününün doruğundaydı. Her yıl hakkında övgü dolu kitaplar ve yazılar yayınlanıyordu. […]
İkinci Dünya Savaşı’na denk gelen çocukluğum her an bir yerlerden gelebilecek olan ölümün gölgesinde geçti. Londra’nın göbeğinde yaşıyorduk ve yıllarca çoğu kez daha siren sesleri başlamadan önce, gayri ihtiyari sığınaktaki yataklarımıza giderdik. Geceleri Alman uçaklarının uğultusunu dinlerdik; bombaların ıslık çalarak inişinin ardından, patlamalarla pencerelerin parçalanışını duyar, karanlığın içinde gökyüzünün alevlerle kızıla döndüğünü sezinlerdik. Her seferinde […]
Dünya resim sanatından daha genç olan tek ö- nemli edebiyat Amerikan edebiyatıdır. Öteki edebiyatlar efsane ve şiirlerle başladığından insan muhayyilesi yazalı şekle dökülmeden önce sözle ağızdan a- ğıza dolaşmıştır. Tersine Amerikada herşey önce nesir olarak başladı. Yeni dünyaya olan yolculuğun tafsilâtı, tehlikeli Atlantik sularının ötesinde bulunan yeni ülkenin tarifi, yerleşmenin, kısa bir zaman sonra genişleyip […]
60’lı yılların ortalarında doğanlar bile iyi-kötü hatırlar, bir dönem İstanbul’daki tiyatrolarda geniş kadrolu, yerli ya da yerlileştirilmiş vodviller oynanırdı: Turist zannedilen aslında Türk’tür, fahişe zannedilen aslında kendi halinde bir akrabadır, olaylara yol açan büyük miras aslında borçtur, yurtdışına okumaya gönderilen çocuk “bir garip” halde geri döner, evdeki yaşlılar duvarda fotoğrafı asılı paşa dedenin anılarıyla yaşar, […]
Sadakat-siz misiniz? Harikulade bir ev… Piyanonun üstünde on bir yıllık ideal bir evliliğin saadet fotoğrafları… yakışıklı ve anlayışlı bir eş… dokuz yaşında bir çocuk… köpek… tenis dersleri… türlü çeşit hobiler… “Bir kadın daha ne ister?” “Sadakatsiz” filmi bu soruyu kadınların kafasına kakıyor. Hem de öyle kurnazca yapıyor ki bunu, seyreden kadınlar başroldeki Connie’nin yerinde olmaya […]
BİR BAHAR GÜNÜYDÜ. Parkta dolaşıyordum. Âşıktım; sevgilim beni terk etmişti. Falcı kadın yanından geçerken “bakayım falına, söy-leyim kısmetini,” dedi. Reddetme şansım yoktu. Elimi açtım, kadın baktı. Açıkçası ben falcının yüzümdeki mutsuz ve kendine acıyan ifadeden durumumu tahmin edeceğini, bu tahmininden hareketle “şu kadar zamanda sevgilin sana dönecek/’ filan gibi bir şeyler söyleyeceğini umuyordum. Böyle zamanlarda […]
Filmler asla “sadece film” ya da bizleri eğlendirmeyi ve dolayısıyla dikkatimizi dağıtarak bizi toplumsal gerçekliğimizle ilgili asıl sorunlardan ve mücadelelerden uzaklaştırmayı amaçlayan hafif kurgular değildir. Filmler yalan söylerken bile toplumsal yapımızın can evindeki yalanı söylerler. Bu nedenle, elinizdeki kitabı yanlızca filmlerin toplumsal gerçeği nasıl yansıttığı ya da meşrulaştırdığıyla ilgilenenler değil, toplumlarımızın nasıl olup da kendilerini […]
Sehiirler in, semtlerin ve sokakların da hikâyeleri vardır. Bir olaylar zincirini, belirli bir dönemi, hattâ bütün bir çağı anlatırlar. İstanbul’un bir çok köşeleri ve semtleri böyledir. Beti bunlardan Direklerarası’nı seçtim. Geçen yüzyıl sonlarında parıltısı azalan, yirminci yüz yıl başlarında kararan, 1930’larda büsbütün sö nen Direklerarası, Beyazıt – Vezneciler – Şehzadebaşı – Saraçhane tramvay yolu ortadan […]